ΑΓΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗΣ
Ημερομηνία πανηγύρεως 4 Αυγούστου
ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, γεννήθηκε το 1138 μ.Χ. στις Χώναις της Μικράς Ασίας και έγινε μέτοχος υψηλής μορφώσεως. Εξελέγη ο μητροπολίτης Αθηνών το 1181 μ.Χ., θέση που διατήρησε μέχρι την Φραγκική εισβολή το 1204 μ.Χ. Λάτρης του ένδοξου παρελθόντος της Αθήνας, ήταν εκείνος που υπερασπίστηκε με όλες τους τις δυνάμεις το ποίμνιό του από την ασυδοσία των κρατικών υπαλλήλων, την πείνα και τους εξωτερικούς εχθρούς του. Το 1204 μ.Χ., μετά την παράδοση της πόλεως στους Φράγκους, αυτοεξορίστηκε στην Κέα, μη σταματώντας και από εκεί ακόμη να υπερασπίζεται και να προστατεύει το ποίμνιό του. Αργότερα, μετέβη στη Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου κοντά στις Θερμοπύλες, όπου και κοιμήθηκε οσιακά, το έτος 1222 μ.Χ..
ΠΛΗΡΗΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΙΟΥ ΕΔΩ
Ο Άγιος Μιχαήλ γεννήθηκε το 1138 μ.Χ. από πλούσιους γονείς στις Χώνες της Φρυγίας., οι οποίοι φροντίζοντας για την πνευματική του καλλιέργεια, τον έπεμψαν στην Πατριαρχική Σχολή της Κωνσταντινουπόλεως, προκειμένου να ολοκληρώσει τις σπουδές του στην “γραμματικήν προπαιδείαν και την του επικού κύκλου χρηστομάθειαν” πλησίον στο μετέπειτα Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Άγιο Ευστάθιο Θεσσαλονίκης. Σε νεαρή ηλικία διεκόνησε γραμματέας στο Πατριαρχείο, θέση που σε συνδυασμό με την μεγάλη κλασσική του παιδεία και τον αδαμάντινο χαρακτήρα του, τον οδήγησαν στην ανάδειξή του σε Μητροπολίτη Αθηνών το έτος 1182 μ.Χ.. Άμα τη εγκαταστάσει του στην επί της Ακροπόλεως Μητροπολιτική οικία του, δίπλα στην εκκλησία της Παναγίας της Αθηνιώτισσας (Παρθενώνας), που τόσο αγάπησε, ξεκίνησε αμέσως τον πολυποίκιλο και πολύπλευρο αγώνα του
Η Αθήνα εκείνα τα χρόνια ήταν μια φτωχή και εξαθλιωμένη μικρή επαρχιακή πόλη, με ανθρώπους που με δυσκολία αντιμετώπιζαν τις βιοτικές μέριμνες και ζούσαν υπό τον διαρκή φόβο των πειρατικών επιδρομών. Παρά την αρχική του έκπληξη και απογοήτευση για την κατάσταση της πάλαι ποτέ μεγάλης πόλεως των Αθηνών, δεν πτοήθηκε, ανασκουμπώθηκε και εργάστηκε για πολλά χρόνια για την ανακούφιση του λαού από την φτώχεια και τις πειρατικές επιδρομές, αλλά και την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου του. Έχοντας πρότυπο τον μεγάλο Αρχιερέα, Χριστό, έγινε ο Ποιμήν ο Καλός της Εκκλησίας της Αθήνας, που γνωρίζει τα πρόβατα της ποίμνης Του με το όνομά τους και γνωρίζεται από αυτά (Ιω. ι΄14)..Ο λόγος του δρόσιζε τη ζωή των πολιτών του άστεως και των χωρικών της Αττικής, τους οποίους τακτικά επισκεπτόταν, για να τους τονώσει την πίστη και το ορθόδοξο φρόνημα τους.
Η Αθήνα εκείνα τα χρόνια ήταν μια φτωχή και εξαθλιωμένη μικρή επαρχιακή πόλη, με ανθρώπους που με δυσκολία αντιμετώπιζαν τις βιοτικές μέριμνες και ζούσαν υπό τον διαρκή φόβο των πειρατικών επιδρομών. Παρά την αρχική του έκπληξη και απογοήτευση για την κατάσταση της πάλαι ποτέ μεγάλης πόλεως των Αθηνών, δεν πτοήθηκε, ανασκουμπώθηκε και εργάστηκε για πολλά χρόνια για την ανακούφιση του λαού από την φτώχεια και τις πειρατικές επιδρομές, αλλά και την ανύψωση του πνευματικού επιπέδου του. Έχοντας πρότυπο τον μεγάλο Αρχιερέα, Χριστό, έγινε ο Ποιμήν ο Καλός της Εκκλησίας της Αθήνας, που γνωρίζει τα πρόβατα της ποίμνης Του με το όνομά τους και γνωρίζεται από αυτά (Ιω. ι΄14)..Ο λόγος του δρόσιζε τη ζωή των πολιτών του άστεως και των χωρικών της Αττικής, τους οποίους τακτικά επισκεπτόταν, για να τους τονώσει την πίστη και το ορθόδοξο φρόνημα τους.
|
Ο Άγιος υπερασπίστηκε το ποίμνιό του όχι μόνο πνευματικά, αλλά και υλικά όταν το 1203 μ.Χ. ο Λέων Σγουρός, ιδρυτής της ανεξάρτητης ηγεμονία της Πελοποννήσου, προσπάθησε να καταλάβει την Αθήνα. Είναι συγκινητικό και συνάμα εντυπωσιακό πώς ο απειροπόλεμος και λόγιος Μητροπολίτης Μιχαήλ Ακομινάτος υπεράσπισε την πόλη (στήνοντας πολεμικές μηχανές στις επάλξεις της Ακροπόλεως και εξοπλίζοντας τον απλό λαό), αναγκάζοντας τον επιδρομέα να τραπεί σε υποχώρηση. Η κατάληψη όμως των Αθηναίων από τους Βουργουνδίους (Φράγκους) εισβολείς στα 1204 μ. Χ. και η απαγόρευση εξασκήσεως των πνευματικών και ποιμαντικών του καθηκόντων ανάγκασε τον Μιχαήλ σε εκούσια απομάκρυνση από το θρόνο του και την αυτοεξορία του στην Κέα (Τζια), όπου παρέμεινε για δέκα χρόνια. Εκεί ατενίζοντας από μακρυά την αγαπημένη του Αθήνα μπορούσε ελεύθερος και ανενόχλητος να νουθετεί και να οδηγεί στη σωτηρία το ποίμνιο του, μέσω συχνής αλληλογραφίας και επιστολών. Όταν θεώρησε, ότι είχε ολοκληρώσει το έργο του, αναχώρησε το 1217 μ.Χ. από το νησί προκειμένου να αποσυρθεί στην ήσυχη ιερά μονή του Τιμίου Προδρόμου της Μουντινίτζης Θερμοπυλών, για να τελειώσει οσιακά και ειρηνικά το βίο το 1222 μ.Χ., σε ηλικία 84 ετών. |
Τοιχογραφία Αγίου Μιχαήλ από τον βυζαντινό ναό Αγίου Πέτρου Καλλυβίων.
|
Ο Χωνιάτης αποτελεί μια από τις συναρπαστικότερες φυσιογνωμίες για τους ιστορικούς, καθότι υπήρξε όχι μόνο ένας λόγιος Άγιος Μητροπολίτης με πλήρη αυταπάρνηση για το ποίμνιό του, αλλά συνάμα ικανότατος πολιτικός διοικητής και γνήσιος Ρωμαίος πατριώτης.
Ο Άγιος άφησε πίσω του πλούσιο και πολυποίκιλο συγγραφικό έργο, ανεκτίμητης αξίας για τους Βυζαντινολόγους. Τα σωζόμενα έργα του απαρτίζονται από κατηχήσεις, πανηγυρικούς λόγους και 180 λοιπές επιστολές από τα οποία αντλούμε πάμπολλα στοιχεία για τη ζωή και τους αγώνες του για την Εκκλησία, καθώς και την ιστορία του τόπου.
Η φήμη του πράου και ταπεινού ιεράρχου, πρέπει να ήταν τέτοια που να οδήγησε κατά τα φαινόμενα στην άμεση αγιοκατάταξή του, δεδομένου ότι δέκα χρόνια περίπου μετά την τελευτή του, αγιογραφήθηκε στην έως σήμερα σωζόμενη τοιχογραφία του βυζαντινού ναού Αγίου Πέτρου Καλλυβίων.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του την 4η Ιουλίου και τιμάται ιδιαίτερα: στα Καλύβια Αττικής, στις Θερμοπύλες, στην Κεά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδος .
Ο Άγιος άφησε πίσω του πλούσιο και πολυποίκιλο συγγραφικό έργο, ανεκτίμητης αξίας για τους Βυζαντινολόγους. Τα σωζόμενα έργα του απαρτίζονται από κατηχήσεις, πανηγυρικούς λόγους και 180 λοιπές επιστολές από τα οποία αντλούμε πάμπολλα στοιχεία για τη ζωή και τους αγώνες του για την Εκκλησία, καθώς και την ιστορία του τόπου.
Η φήμη του πράου και ταπεινού ιεράρχου, πρέπει να ήταν τέτοια που να οδήγησε κατά τα φαινόμενα στην άμεση αγιοκατάταξή του, δεδομένου ότι δέκα χρόνια περίπου μετά την τελευτή του, αγιογραφήθηκε στην έως σήμερα σωζόμενη τοιχογραφία του βυζαντινού ναού Αγίου Πέτρου Καλλυβίων.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του την 4η Ιουλίου και τιμάται ιδιαίτερα: στα Καλύβια Αττικής, στις Θερμοπύλες, στην Κεά και σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδος .
Για περισσότερα σχετικά με την ιστορική πλευρά της προσωπικότητας του Αγίου και το γενικότερο επικρατών κλίμα της Βυζαντινής Αθήνας του 12 αιώνος μ.Χ. δείτε την σχετική ενότητα εδώ.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἀρετῇ διαπρέψας καὶ ἁγιότητι, ποιμαντικῇν ἐπιστήμῃ καὶ ἀκραιφνεῖ βιοτῇ Ἀθηναίων στυλοβάτης ἐχρημάτισας, ὦ Χωνιᾶτα Μιχαήλ, ἱεράρχα κραταιὲ καὶ ἄριστε ποιμενάρχα· διὸ καὶ εἴληφας χάριν ὑπὲρ ἡμῶν πρεσβεύειν πάντοτε.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ Ὑπερμάχῳ.
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ Ὑπερμάχῳ.
Τὸν ἱεράρχην Ἀθηνῶν λαμπρῶς ὑμνήσωμεν τὸν λογιώτατον, φιλάνθρωπον, διδάσκαλον, κουφιστὴν τῶν ἐν ἀνάγκαις καὶ ἀσκουμένων ἐν σπηλαίοις ζηλωτήν, ὡς βάθρον πίστεως, Μιχαὴλ τὸν Χωνιάτην, ὕμνοις πρέπουσι πίστει ψάλλοντες· Χαίροις, πάτερ θειότατε.
Μεγαλυνάριον
Τῆς θεοσοφίας καθηγητὴν, Χωνιάτην θεῖον, ὑπερένδοξον Μιχαήλ, τὸν τῆς Μεσογαίας φρουρόν καὶ πολιοῦχον ὡς σύναυλον ἀγγέλων ἐγκωμιάσωμεν.
Τῆς θεοσοφίας καθηγητὴν, Χωνιάτην θεῖον, ὑπερένδοξον Μιχαήλ, τὸν τῆς Μεσογαίας φρουρόν καὶ πολιοῦχον ὡς σύναυλον ἀγγέλων ἐγκωμιάσωμεν.
Η μνήμη του Αγίου Μιχαήλ αναφέρεται, μαζί με αυτή του Ανδρέα Κρήτης, στον Βατοπεδινό Κώδικα, έχουσα κοινή Ακολουθία.
Το 2005 μ.Χ. ο Μεγάλος Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας κ. Χαράλαμπος Μπούσιας, συνέγραψε τη νέα ακολουθία του Αγίου Μιχαήλ, την οποία μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.
Το 2005 μ.Χ. ο Μεγάλος Υμνογράφος της των Αλεξανδρέων Εκκλησίας κ. Χαράλαμπος Μπούσιας, συνέγραψε τη νέα ακολουθία του Αγίου Μιχαήλ, την οποία μπορείτε να κατεβάσετε από εδώ.
| Ακολουθία_Αγίου_Μιχαήλ_Χωνιάτου.pdf |
προσκυνηματα εδω
|
Το γεγονός ότι, δεν υφίσταται καμιά εκκλησία στο όνομά του Αγίου, ενισχύει την άποψη ότι πρόκειται για τοπικό Άγιο της Αττικής. Άλλωστε, οι μοναδικές συνδέσεις μας (προαναφερθείσες αγιογραφίες) με την ιστορικότητα της μορφής του Αγίου -δεδομένου ότι ο τάφος και το σκήνωμα του Αγίου αγνοούνται- βρίσκονται στην Αττική.
Πρόσφατα, ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Νικόλαος θεμελίωσε τον πρώτο Ιερό Ναό (κοιμητηρικός της πόλεως του Αγίου Κωνσταντίνου) στην Ελλάδα εις τιμήν του Αγίου Μιχαήλ του Χωνιάτη στην περιοχή της Λοκρίδας στον Άγιο Κωνσταντίνο (Θερμοπυλών). Ένας επιπλέον τόπος που σχετίζεται άμεσα με τον Άγιο, βρίσκεται στη νήσο Κέα, κοντά στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα. Εκεί ο Άγιος κατά τα χρόνια της αυτοεξορίας του συνέστησε μονύδριο του οποίου την αγιογράφηση επιμελήθηκε προσωπικά. Από το σύνολο του μονύδριου αυτού, σήμερα διασώζεται μόνο η κόγχη της αψίδας, αγιογραφημένη με «κατ'ενώπιον συλλειτουργούντες» Ιεράρχες, κάτω από υπολείμματα θρόνου της Πλατυτέρας. |
Τοιχογραφία Μονοϋδρίου Αγίου Μιχαήλ Κεά
|
ΕΙΚΟΝΕΣ
Η μορφή του Αγίου, μας είναι σήμερα γνωστή από μια διασωθείσα τοιχογραφία του βυζαντινού ναού του Αγίου Πέτρου Καλλυβίων, χρονολογούμενη περίπου το 1232 μ.Χ. Δεδομένου ότι η οσιακή κοίμησή του είχε λάβει χώρα λίγα μόλις χρόνια νωρίτερα, είναι σχεδόν σίγουρο ότι η Αγιογραφική απεικόνιση του Αγίου Μιχαήλ θα προσέγγιζε πολύ την πραγματική του ανθρώπινη μορφή.
Επιπλέον, άλλη μια Αγιογραφία της ιδίας περιόδου μπορεί ο επισκέπτης του Βυζαντινού μουσείου Αθηνών να θαυμάσει, αποτοιχισμένη από το παρεκκλήσιο της σπηλιάς «Νταβέλη» στην Πάρνηθα.
Άγιοι Αθηνών